Nu en later, continuïteit en vernieuwing

Op 9 mei jl. ondertekenden de coalitiepartijen in het Theehuis Park Berg en Bos hun bestuursakkoord ‘De kracht van Apeldoorn’. Een op hoofdlijnen geschreven bestuursakkoord dat de dialoog tussen coalitie en andere partijen in de raad, maar ook met inwoners, ondernemers en allerlei andere partners in de stad en dorpen open en levendig wil houden. Maar het is bovenal een akkoord dat uitgaat van de kracht van onze prachtige gemeente en hoe deze kracht ingezet kan worden om die prachtige gemeente te blijven. Een stad met een verbindend sociaal hart, een stad die de handschoen oppakt om de klimatologische en economische uitdagingen voortvarend op te pakken: een stad die er is voor de huidige en de komende generaties.    

Het verheugt ons u ‘onze’ eerste MPB aan te bieden. In dit jaar van verkiezingen en het opstellen van een bestuursakkoord ontbreekt een voorjaarsnota en daarom is dit hoofdstuk, de nota van aanbieding, langer dan gebruikelijk. In de overige jaren van deze bestuursperiode zal de voorjaarsnota, in samenspraak met uw raad, opnieuw het vertrekpunt vormen van de opstelling van de MPB. Bij deze MPB is de begroting bestaand beleid uitgangspunt (continuïteit) maar hij legt ook nieuwe accenten (vernieuwing) en vormt zo een eerste vertaling van de voornemens uit het bestuursakkoord. Nieuwe beleidsafwegingen hebben plaatsgevonden aan de hand van de gevonden financiële ruimte, daarover later meer. Naast een ordening van de beleidsvoornemens is de MPB, die gaat over de besteding van ruim 600 miljoen euro per jaar, ook een financieel document. De belangrijkste spelregels waren dat we niet af wilden wijken van het groeipad naar een definitief financieel herstel in 2026 en dat de afzonderlijke jaarschijven in deze MPB sluitend moeten zijn. Niet voor niets hebben we in het bestuursakkoord ‘gezonde gemeentefinanciën’ als topthema benoemd.

Ons college is ‘geboren’ onder een economisch gelukkig gesternte. Het Centraal Planbureau beschrijft in zijn juni-bericht dat de Nederlandse economie zich gunstig blijft ontwikkelen. In 2018 wordt een economische groei verwacht van 2,8% en in 2019 2,5%. De werkgelegenheid trekt aan en de werkloosheid zal dalen tot het laagste niveau sinds 2001. Het zijn ongelofelijke cijfers, wanneer we terugdenken aan de afgelopen tien jaar waarin de kredietcrisis, de werkloosheid, de situatie in het Midden Oosten en de daaruit voortvloeiende vluchtelingenstromen, de dreiging van het terrorisme en de sombere beelden van de aansluiting tussen samenleving en politiek ons wereldbeeld bepaalden. Maar het Planbureau geeft ook een waarschuwing, noem het een disclaimer. De politieke ontwikkelingen in Italië, de Brexit en de handelsconflicten met Amerika kunnen verstrekkende economische gevolgen hebben. Desalniettemin geeft zo’n grove terugblik op de afgelopen tien jaar vertrouwen in het menselijk vermogen om problemen het hoofd te bieden. Het bevestigt de optimisten in hun vertrouwen en geeft de pessimisten wellicht ook een reden om, in weerwil van hun aard, optimistisch te zijn over het gelijk dat zij in de nabije of verdere toekomst zullen krijgen.

Ons college gelooft in optimisme en in de veerkracht van onze stad en dorpen. Niet voor niets hebben we het bestuursakkoord de kracht van Apeldoorn genoemd. Onze gemeente is qua inwoneraantal de elfde gemeente van Nederland. De eerstvolgende grotere stad in het westen van Nederland is Utrecht, in het zuiden Nijmegen, in het noorden Groningen en richting de Duits-Nederlandse grens vinden we geen grotere stad. Of stel, trek vanaf het midden van de Afsluitdijk een verticale lijn door Nederland en verdeel Nederland zo in twee helften. In ‘onze’ oostelijke helft streven alleen Groningen en Nijmegen ons voorbij qua inwoneraantal. In Gelderland is Apeldoorn na Nijmegen de tweede stad. Qua grondoppervlakte is Apeldoorn de zesde gemeente van Nederland. Het zijn zomaar wat droge demografische  en geografische gegevens die op zich geen reden geven tot zelfvoldaanheid, maar de cijfers zeggen wel iets over de speler die we willen en kunnen zijn op nationaal, provinciaal en regionaal niveau. Zeker wanneer we onze centrale ligging, de omringende natuur en onze toeristische en economische potenties mee laten wegen. En, hoe eervol is het om in die stad bestuurder, raadslid of ambtenaar te zijn en te mogen werken aan de toekomst van onze stad. En voor alle duidelijkheid: met stad of Apeldoorn bedoelen we Apeldoorn en de dorpen: Beekbergen, Wenum-Wiesel, Loenen, Uddel, Hoenderloo, Klarenbeek, Lieren, Hoog Soeren en de buurtschappen.  

Het gaat goed met Apeldoorn. Het aantal arbeidsplaatsen trekt aan, het werkloosheidscijfer daalt, het aantal toeristen dat de Veluwe en onze stad vindt neemt toe, het inwonertal stijgt en er lijkt een einde te zijn gekomen aan de ‘jonge vlucht’. Apeldoorn scoort goed op veiligheid en sociale cohesie en de inwoners van Apeldoorn geven Apeldoorn een hoog rapportcijfer als het gaat om de kwaliteit van leven. Apeldoorn is een ‘place to be’: voor mensen en bedrijven. Het is nu zaak om, gebruikmakend van de economische voorspoed, Apeldoorn in economisch, toeristisch en politiek perspectief, nog beter op de kaart te zetten.
Een MPB is een omvangrijk boekwerk en geeft gedetailleerd weer waar een gemeentelijke organisatie, bestaande uit gemeenteraad, college en ambtelijke organisatie, zich mee bezighoudt. Een willekeurige greep in een even willekeurige volgorde: milieuvriendelijke onkruidbestrijding, de aanleg van een vierbaans tunnel, zorg om de naaste, feesten op het marktplein, investeren in hoger onderwijs, kindervertier in de binnenstad, economie en werkgelegenheid, paspoorten en vergunningen, uitkeringen en subsidies etc. passeren de revue.  De vier strategische doelen Comfortabele Gezinsstad, Ondernemende Stad, Toeristisch Toplandschap en Duurzaam Apeldoorn en daarnaast en aanvullend de topthema’s inclusieve samenleving, burgerparticipatie/ revitalisering en gezonde gemeentefinanciën geven richting en zijn ons houvast geweest bij de opstelling van deze MPB. Na de doorrekening van de begroting bestaand beleid, het opnemen van meevallers en risico’s en de uitgangspunten voor financieel herstel bleef er een financiële ruimte over van ruwweg € 8,5 miljoen in 2019 oplopend tot € 10 miljoen in 2022. Het is in vergelijking met voorgaande jaren veel geld, er ontstaat weer ruimte voor beleidsintensivering en investeringen, maar tegelijk is het een fractie, slechts 1,5%, van de totale begroting van € 613 miljoen. In de volgende paragrafen gaan wij kort in op de belangrijkste keuzes die wij hebben gemaakt. Gedetailleerd en volledig vindt u deze terug in de programma’s van hoofdstuk 3.

Apeldoorn voor iedereen!
Eén van de topthema’s is de inclusieve samenleving, een samenleving waarin iedereen meedoet ongeacht talenten of beperkingen. Een inclusieve samenleving raakt iedereen, maar duidt toch vooral op ons gezamenlijk vermogen om betrokkenheid te hebben bij mensen die het op een of andere manier qua gezondheid, mentale vermogens of financiële positie slechter getroffen hebben. Die betrokkenheid vormt het cement van samenleving en beschaving. We willen de komende tijd gebruiken om meer inhoud te geven aan dit begrip en wat dit betekent voor Apeldoorn, voor nu en in de nabije toekomst. Een van de eerste stappen die we daarbij zetten is dat we de kwaliteit van de Apeldoornse zorg en dienstverlening niet afhankelijk willen laten zijn van de omvang van de rijksbudgetten. Geen ‘hek’ rond het sociaal domein en wanneer er meer geld nodig is voor die kwaliteit dan passen we bij. Binnen deze MPB waarin grofweg 40% van de totale begroting wordt ingezet voor het sociaal domein nemen we extra voorzieningen op om nu al verwachte overschrijdingen op te vangen. Dit neemt niet weg dat wij, bijvoorbeeld in VNG verband samen met andere gemeenten, bij het Rijk aandacht blijven vragen voor deze financiële problematiek. En natuurlijk hebben wij aandacht voor de complexiteit en efficiency van het systeem, zoals bijvoorbeeld binnen de Jeugdzorg, waar wellicht (ook kosten beheersende) stappen zijn te maken om de vaak dure tweedelijns hulp (deels) te vervangen door eerstelijns hulpverlening via huisarts, CMO en CJG.

De afgelopen jaren is de omvang van de gemeentebegroting fiks toegenomen als gevolg van de decentralisaties binnen het sociaal domein. De centraal gestuurde zorg werd onbetaalbaar. Vanuit de gedachte dat gemeenten dichter bij de burger staan en beter weten wat nodig is en daardoor efficiënter en effectiever zouden kunnen werken zijn de verantwoordelijkheden en bijbehorende (gekorte) budgetten overgedragen aan de gemeenten. De afgelopen jaren heeft onze gemeente een prestatie van formaat geleverd. WMO, Jeugdzorg, bijstandsverlening en re-integratie en nog veel meer zijn op een geweldige manier in de steigers gezet en deze MPB zet de ingezette lijn voort. De doorontwikkeling van de Centra voor Jeugd en Gezin en de Centra voor Maatschappelijke Ondersteuning tot een stedelijk dekkend netwerk via een gezamenlijke huisvesting in de stadswijken is één van onze kernpunten. Hiervoor hebben wij geld gereserveerd
in deze MPB. Verder bestendigen en vergroten wij de inzet van reeds werkende kwaliteits- en activeringscoaches in de CMO’s, investeren in schuldhulpverlening in de wijk en in het Meldpunt Sociaal. Een ander kernpunt is de beheersing van de bijstandsuitgaven. Door de aantrekkende economie en door de inzet op re-integratie zal het beroep op de bijstand en daarmee het tekort ten opzichte van de vergoeding door het rijk (BUIG) afnemen. We reserveren geld om Factor Werk, de netwerkorganisatie die zich bezighoudt met de vraag hoe vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in onze arbeidsmarktregio bijeengebracht kunnen worden, te continueren. Ook treft u in deze MPB ons voorstel aan om de dienstverlening aan statushouders voort te zetten en te intensiveren waarbij taalonderwijs een belangrijke plaats inneemt. Verder gaan we met de eenheid Activering 500 extra plannen via Iedereen doet mee realiseren. Wij hebben extra geld opgenomen om de tekorten op het sociaal vangnet op te vangen. We starten een onderzoek naar nut en noodzaak van een stadspas waarin ook delen van het armoedebeleid mogelijk een plek krijgen. In dit verband willen we ook de tegenvallende rijksinkomsten voor de afbouw van de WSW (Lucrato) noemen. Dit leidt tot substantiële tekorten op de begroting van Lucrato in de jaren 2020 en verder. Voor deze tekorten hebben wij in de MPB voor het Apeldoornse deel een voorziening opgenomen waarbij Lucrato ook een inverdientaakstelling opgedragen krijgt.

Apeldoorn, de banenmotor!
We gaan voor een Apeldoorn dat 100.001 banen telt. Meer mag! Apeldoorn als ondernemende stad. In december 2017 was het aantal arbeidsplaatsen in Apeldoorn zo’n 94.200, bijna 1.500 meer dan een jaar eerder. Dat is een stijging van 1,6%. In heel Nederland steeg het aantal arbeidsplaatsen met 1,5%.Hiermee is de dalende trend, die al sinds 2012 te zien was, doorbroken. De Apeldoornse economie zit in de lift: groei van werkgelegenheid, een groeiend aantal bedrijven dat zich in Apeldoorn vestigt, groei van de uitgifte van bedrijfskavels, daling van de winkelleegstand en een forse transformatie van leegstaand kantorenvastgoed naar wonen. Voor een belangrijk deel is dit natuurlijk te danken aan het economische tij, maar ook aan de ondernemers en bedrijven die de welvaart van onze stad bepalen. Wij willen in, maar vooral buiten het Stadhuis, de uitnodigende en faciliterende voorwaarden en ruimte scheppen om nu en later te profiteren van die economische voorspoed. In de eerstvolgende voorjaarsnota zullen we hier nog uitgebreid op terugkomen. Bijvoorbeeld met antwoorden op de vraag hoe we het economisch profiel en de economische herkenbaarheid van Apeldoorn kunnen versterken voor gevestigde en nieuwe bedrijvigheid. Of op welke manier we voldoende ruimte vrij kunnen maken voor de uitgifte van nieuwe bedrijventerreinen. We doen in deze MPB al een voorzet door een eerste budget te reserveren voor de mogelijke ontwikkeling van de Ecofactorij 2.
In deze MPB hebben we extra budget gereserveerd om onze economie te versterken. Belangrijke input hierbij is de met partners (o.a. BKA & VNO NCW) uit Apeldoorn opgestelde Uitvoeringsagenda Economie Apeldoorn 2017 – 2021, de Cleantech-agenda en het rapport de Kracht van Oost. De thema’s in deze agenda en rapporten sluiten goed aan bij de ambities van Apeldoorn als het gaat om vraagstukken voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat, onderwijs en arbeidsmarkt. Overheidsinvesteringen kunnen als katalysator werken voor betrokkenheid en (nieuwe) investeringen uitlokken. Bestaande werklocaties worden gereedgemaakt voor de toekomstige vraag. We investeren in het verbeteren van de condities, bijvoorbeeld door de aanleg te stimuleren van glasvezelnetwerken en 5G. Wij geven aandacht aan het imago en herkenbaarheid. Ook zal worden ingespeeld op de veranderende vraag naar arbeid en het verdwijnen van een deel van de traditionele werkgelegenheid. Met de ‘drie o’s’, onderwijs, ondernemers en overheid, zullen we hier het gesprek over aangaan. Kunnen we gezamenlijk investeren in initiatieven op het snijvlak van onderwijs en arbeidsmarkt door bijvoorbeeld te anticiperen op de toenemende behoefte aan technisch en ICT geschoold personeel? We zullen investeren in bestaande initiatieven die de brug slaan tussen onderwijs en ondernemers (Techniekpact, Area055, Apeldoorn Stagestad). We willen innovatief ondernemerschap aanmoedigen. En we willen met het bedrijfsleven onze ambities op het gebied van duurzaamheid realiseren via pilots op werklocaties of door de samenwerking tussen bedrijven te stimuleren om tot innovatieve projecten te komen, zoals power to gas en hergebruik van restwarmte. En natuurlijk willen we de MKB-vriendelijkste gemeente van Nederland blijven.
Wij willen de economische positie van Apeldoorn versterken door het aantrekken van hoger onderwijs. De lobby hoger onderwijs was eertijds ingegeven door het wegtrekken van talentvolle jongeren omdat zij elders gaan studeren aan universiteiten of HBO instellingen. De laatste jaren is het beleid benaderd vanuit het versterken van de sociaal economische infrastructuur waarbij de vraag van het bedrijfsleven centraal is komen te staan (met als gevolg projecten als Stagestad en Kenniscentra als Area055). Momenteel doet zich een kans voor om in samenwerking met de Universiteiten Twente (UT) en de hogeschool Saxion een impuls te geven aan het hoger onderwijs in Apeldoorn met mogelijk Masteropleidingen (en op termijn bachelors). Daarmee kan een waardevolle toevoeging plaatsvinden aan het curriculum van Apeldoorn. Het opzetten van een dergelijk instituut kost circa € 40 miljoen waarbij rekening gehouden moet worden met een gemeentelijke bijdrage van circa € 10 miljoen. Voorwaarde daarbij is wel dat de gemeente Apeldoorn als initiatiefnemer aangeeft bereid te zijn om te investeren in een dergelijke ontwikkeling. In deze fase willen wij die bereidheid tonen door vanuit de algemene reserve een bedrag van twee miljoen te storten in een bestemmingsreserve hoger onderwijs. Bij de Voorjaarsnota 2019 en de voorbereiding voor de MPB 2020 – 2023 komen wij met voorstellen om deze bestemmingsreserve verder aan te vullen.

Welkom aan de toerist!
We investeren fors (extra) in de toeristische potentie van Apeldoorn, Apeldoorn als toeristisch toplandschap. In 2017 stond de Veluwe weer op eerste plaats voor wat betreft de binnenlandse vakantiebestemmingen. Wij willen samen met de ondernemers deze positie vasthouden en versterken via de lijnen toerisme, recreatie, natuur, erfgoed en landschap. Apeldoorn zal als grootste gemeente binnen de Gebiedsopgave Veluwe hier stevig aan moeten bijdragen. De afgelopen jaren lag de nadruk op de toeristische ambitie. Nu is een stevige inhaalslag nodig op het vlak van ons ‘stamkapitaal’: cultureel erfgoed, landschap en natuur. Fraaie landschapselementen verdwijnen, waardoor het landschap steeds eenvormiger wordt. De kwaliteit van de natuur staat onder druk, o.a. door versnippering en verzuring en erfgoed moet nodig worden opgeknapt (denk bv. aan het landgoed Woudhuis of het Uddelermeer). Door de aanleg van wandelknooppunten, wildobservatieposten en erfgoedbeleving slaan we twee vliegen in één klap: de kwaliteit van ons stamkapitaal, maar ook de aantrekkingskracht voor bezoekers en bewoners gaat erop vooruit. Via de Veluweagenda ontstaan mogelijkheden voor cofinanciering, bijvoorbeeld vanuit de gebiedsopgave van de provincie. Het investeringsprogramma is omvangrijk. Zo maken we het Groenblauwe Netwerk af door te investeren in het landschap en door de stad goed aan het buitengebied te verbinden, zowel ecologisch als recreatief. We investeren in de sprengen en beken. We gaan de biodiversiteit versterken door nieuwe natuur aan te leggen en bestaande stukken natuur onderling te verbinden met ecopassages. We zijn vanaf 2021 dé Oranjestad van Nederland met een fantastisch heropend Paleis Het Loo, het wordt een groots Veluws evenement met Oranje-erfgoed door de hele gemeente. We vieren 75 jaar bevrijding en doen mee aan de Veluwse activiteiten in 2019-2020. We willen koploper zijn met ons wandelnetwerk. Onze vakantieverblijfsparken beantwoorden aan de verwachtingen van diverse groepen bezoekers of zijn getransformeerd tot een andere bestemming. Ten behoeve van vitale vakantieparken en het toeristisch toplandschap versterken wij het programmamanagement. We trekken de Veluwe de stad in, Apeldoorn is de Veluwe!

Comfortabel wonen voor jong en oud
Met het programma Comfortabele Gezinsstad werken we aan een vitale en aantrekkelijke gemeente. Het gaat om de buitenruimte (bewegen en ontmoeten), gezond en veilig opgroeien bijvoorbeeld via sport en cultuurbeleving en om het verbinden van generaties en mensen met verschillende achtergronden. We bevorderen Apeldoornse gemeenschapszin met meer cultuur- en erfgoededucatie, extra inzet op publieksbereik en het cultureel en sportief verenigingsleven en doorontwikkeling van lokale evenementen. Dit zorgt voor een warm bad: ontplooiing, ontmoeting en plezier voor alle inwoners. Wij hebben budget vrijgemaakt om het programma concreet vorm te geven. Ondermeer komen er in elk stadsdeel speel- en beweegprojecten, worden de schoolpleinen uitdagender ingericht en starten we pilots voor bewegingsonderwijs en motoriektesten. Ook zullen we met de inwoners onderzoek doen naar hoe in dit kader de buitenruimte nog beter kan worden ingevuld. Voor cultuureducatie en –participatie nemen we de tijd om met de sector goed uit te zoeken hoe we dit op een hoger plan kunnen brengen. Tenslotte zullen we, mede in relatie tot dit programma, extra formatie (top)sport realiseren om de trekkersrol voor sport- en beweegdoelstellingen uit het programma te vervullen. We willen nieuwe maatschappelijke initiatieven op het snijvlak van sport, gezondheid en maatschappelijke vraagstukken vanuit onder andere de Sportagenda mogelijk maken en initiatiefnemers waaronder sportverenigingen daarin verder te helpen.
We willen aandacht blijven geven aan het realiseren van een nationaal en internationaal gevestigde naam op het terrein van topsport. Wij zullen een krachtige lobby voeren om topsportevenementen naar Apeldoorn te halen. Met het volleybalconvenant Apeldoorn-Nevobo 2017-2020 is de eerste stap gezet in een meer integrale aanpak: een totaalpakket aan afspraken voor de kernsport volleybal. Deze lijn zetten we in voor al onze kernsporten. En natuurlijk willen we een bijdrage leveren aan een zo goed mogelijke ontwikkelomgeving voor het eigen sport- en beweegtalent van kinderen in Apeldoorn. Hoe zorgen we dat jonge talentvolle sporters worden uitgedaagd en liefst in Apeldoorn blijven?

De huiskamer van de stad
Natuurlijk hebben we bij de opstelling van de MPB aandacht besteed aan de binnenstad. Aanvullend op de al lopende initiatieven zien wij mogelijkheden om een extra impuls te geven aan de verfraaiing van het centrum. Wij hebben daarbij gedacht aan een beter functionerende en attractievere openbare ruimte door herinrichting van strategische plekken en gebruik te maken van nieuwe kansen die zich voordoen rond al in de planning staande projecten. Wij willen een grotere aantrekkelijkheid van de bebouwing door het verder stimuleren van kwalitatieve vastgoedinvesteringen vanuit het succes van het bestaande gevelfonds. Een toename van de levendigheid en leefbaarheid van de binnenstad willen we stimuleren door samen met partners in de binnenstad te investeren in de programmering van kunst en cultuur, belichting, spel/‘fun’, groen-water (klimaatadaptatie). Onderdeel daarvan is de verkenning van een innovatieve (‘smart’) belichting in de binnenstad die bijdraagt aan de verlevendiging en sfeerverhoging van de binnenstad in de avonduren. We willen de overlast van geparkeerde fietsen beperken door ondermeer de opening van een extra fietsenstalling in het noordelijk deel van de Hoofdstraat. De huidige uitwijklocatie voor de warenmarkt, waarbij o.a. gebruik wordt gemaakt van het voormalige Van Berloterrein, is binnenkort niet meer toereikend, mede omdat het Van Berloterrein zal worden ontwikkeld. Wij zullen nu een uitwijklocatie in de Hofstraat/Kanaalstraat en eventueel aanliggende straten realiseren. Dit gebied zal ook worden heringericht in het kader van de ruimtelijke transformatie van de binnenstad. En we willen waar mogelijk een extra duurzaamheidswinst genereren bij de al geplande projecten. En natuurlijk willen we hier de herinrichting van het Marktplein noemen, als we het centrum de huiskamer van de stad noemen, dan is het Marktplein de salontafel. Een prachtige opgave waaraan we met de inwoners van Apeldoorn willen werken.

Schoonheid
Meer dan ooit wordt het belang onderkend van de aanwezigheid van schoonheid en kwaliteit in de dagelijkse leef- en werkomgeving. Dat geldt voor de inrichting van het Huis voor de Stad, maar evengoed voor de stad en de dorpen zelf. Schoonheid en kwaliteit inspireren, maken een stad, wijk of dorp aantrekkelijker en versterken de culturele identiteit. Met de bezuinigingsronde van 2012 is het budget voor kunst in de openbare ruimte uit de gemeentelijke begroting verdwenen. Inmiddels wordt het ontbreken van een dergelijk budget pijnlijk gevoeld bij wijkontwikkeling en wijkvernieuwing. Soms gaat het bij Kunst in de Openbare Ruimte om een solitair kunstwerk, zoals De Kus en Reizend Zand (Stationsplein), de Man met de Hoed (Loolaan), de Drie Maagden in de Maten. Kunstwerken die waarde en betekenis hebben voor hun omgeving en de beleving daarvan door de inwoners van Apeldoorn. Steeds meer gaat het om een bredere invulling, bijvoorbeeld om een specifiek gebied te accentueren met een kunst en/of landschappelijke ingreep, of om in een woongebied letterlijk meer kleur en verbeelding te realiseren. Hiervoor stellen wij budget beschikbaar.
Erfgoed loont! De gemeente heeft enkele goedlopende stimulerings- en ondersteuningsregelingen op het gebied van erfgoed en ruimtelijke kwaliteit. Zo kunnen eigenaren van een gemeentelijk monument voor onderhoud aan hun monument subsidie aanvragen en kunnen eigenaren en huurders van (historische) winkelpanden in de binnenstad bij de verbetering van hun gevels aanspraak maken op een bijdrage uit het Gevelfonds. Als eigenaren gravend archeologisch onderzoek moeten uitvoeren kan een bijdrage uit het archeologisch noodfonds uitgekeerd worden. De regelingen zijn een groot succes, wat een beperkte uitgave voor de gemeente is, is een grote stimulering voor de particuliere eigenaren in de stad en de dorpen en levert een zichtbaar mooier Apeldoorn op. En omdat je de uitvoering bij deze eigenaren zelf legt, maak je ze ook medeverantwoordelijk voor het eindresultaat en, niet onbelangrijk, medetrots op onze stad en de dorpen. In deze MPB voorzien we in extra budget voor het fonds Erfgoed en Cultuurhistorie.
De afgelopen periode is in elk van de grote culturele organisaties geïnvesteerd. De stichting ACEC is een jongere culturele instelling in Apeldoorn. Deze organisatie heeft in 2011 een vliegende start gemaakt als expositiecentrum voor beeldende kunst met als financiële basis het budget dat nog resteerde voor de functie kunstuitleen. ACEC is inmiddels uitgegroeid tot een onmisbare schakel in de culturele infrastructuur van Apeldoorn. Een intensieve en verrassende expositieprogrammering wordt gecombineerd met de functie van debatcentrum, ontmoetingsplek en locatie voor kleine en grotere evenementen. Specifiek potentieel heeft het Ontwerp Instituut dat zich onder de vleugels van ACEC heeft ontwikkeld. Van daaruit wil ACEC een prominente rol spelen bij de versterking van de kwaliteit van de openbare ruimte (kunst, landschap-, tuin- en parkarchitectuur). Stichting ACEC heeft de ambitie om verder door te groeien naar een veelzijdig centrum voor kunst en cultuur in de meest brede betekenis en met een signatuur die past bij Apeldoorn. Wij willen de stichting ACEC de kans bieden haar ambities waar te maken door voor een periode van drie jaar een impulsbijdrage beschikbaar te stellen.

Van A naar B, en liefst op de fiets
Om de in 2016 vastgestelde Verkeersvisie (Apeldoorn Fietsstad, Transitie van aanbodgericht naar vraaggericht openbaar vervoer en Beter en veilig gebruik van de infrastructuur) uit te kunnen voeren zijn in deze MPB via de begroting bestaand beleid al de nodige budgetten gereserveerd. Desalniettemin is er een aantal initiatieven waarvoor extra geld nodig is. Bijvoorbeeld gaat het dan om de aanleg van een vrijliggend fietspad langs de Elsbosweg, verbetering van de verkeersveiligheid bij de Ovenbouwershoek, herinrichting van een deel van de Soerenseweg (Valkenbergplein), de toerit via de Oost Veluweweg naar de A50 etc. Ook stellen wij voor extra te investeren om de tunnel Laan van Osseveld vierbaans te maken. Er wordt voorzien in de exploitatielasten van de bewaakte fietsenstalling NS-station en de elektrificeren van de parkeergarage Koningshaven en voetgangerstoegang. De concept Parkeervisie wordt in het najaar vrijgegeven voor inspraak. De definitieve besluitvorming is voor begin 2019 voorzien. In de Parkeervisie worden voorstellen gedaan die financiële consequenties hebben. Wij hebben hiervoor een éénmalige reservering opgenomen.

Groenblauwe duurzaamheid
Apeldoorn is een stad met groene veerkracht!  We worden gekend en geroemd als een groene stad en we staan er voor om dat te blijven en te versterken. Dat doen we omdat we daarmee een aantrekkelijke, leefbare en gezonde omgeving willen blijven bieden aan onze bewoners, bedrijven en bezoekers. Daarmee sluiten we direct aan bij onze ambities als Veluwestad. We zetten in op een robuuste groenblauwe hoofdstructuur als ruggengraat, op een klimaatadaptieve en waterrobuuste inrichting van stad en buitengebied én op een natuur inclusieve en bio diverse aanpak van ons ruimtegebruik. We nemen daarbij het natuurlijk systeem als uitgangspunt. Hiermee kunnen we bijdragen aan het beperken van overlast door klimaatverandering, afnemende biodiversiteit en verschralende bodemvitaliteit, waarbij effecten als wateroverlast, hittestress, droogte, soortenarmoede en uitgeputte bodems zijn te verwachten. Als we niets doen krijgen we daar last van. Door meer groen en robuuster groen, door klimaat-adaptief te handelen en door natuurontwikkeling beperken we die kwetsbaarheid. Hier zetten we, ook in financiële zin, fors op in.
Sinds het wettelijk verbod in het voorjaar van 2016 gebruiken wij geen glyfosaat meer voor het verwijderen van onkruid in verhardingen. Hierdoor zullen intensievere en duurdere methoden ingezet moeten worden zoals heet water, hete lucht, branden, borstelen, extra vegen en/of de extra inzet van menskracht. Hiervoor is in deze MPB budget vrijgemaakt.
Deze bestuursperiode is tevens de periode waarin Apeldoorn start met van het aardgas afgaan. Nieuwbouw met aardgas staan we niet meer toe. Voor de bestaande bouw investeren we fors in informatie en voorlichting aan bedrijven en particulieren over isolatie, zonnecollectoren en vervanging van installaties. Naast voorlichting en stimulering zullen we echter ook keuzes gaan maken. Keuzes over de toekomstige warmtevoorziening per buurt/wijk. Het traject dat hieruit voortvloeit zal per buurt/wijk om afspraken vragen tussen Liander, corporaties en huiseigenaren. Onze rol zal aanwijzend worden. Vervolgens zal per straat/buurt een concreet omschakelplan op adresniveau gemaakt moeten worden. De aardgasloze toekomst zal dan voor het gros van de Apeldoorners tastbaar en concreet worden. Voor de uitvoering hiervan nemen wij nu een werkbudget op. Voor de precieze vormgeving van het voorgaande kijken we naar lessen en ervaringen in andere steden en benutten we de ervaringen in Loenen. In de Maten willen we dit najaar al starten met de aanpak van een straat om daarmee al doende lessen te trekken voor de verbreding naar andere straten en buurten in 2019 en verdere jaren. 
In dit kader kan ook de ontwikkeling met betrekking tot het warmtebedrijf Parelhoender worden genoemd waarbij de gemeente zich terugtrekt uit het project. In de kosten die hiermee gemoeid zijn is in deze MPB voorzien. Ondanks het vaak moeizame verloop van het project zal het resultaat zijn dat eind 2019 36 woningen klaar zijn voor een aardgasloze toekomst.

Apeldoorn met iedereen!
Of je het nu burgerparticipatie, overheidsparticipatie of co-creatie noemt, de kracht van Apeldoorn zit voor een groot deel in het ‘samen doen’. Door alle in Apeldoorn aanwezige kennis en kunde bij elkaar te leggen maken we de stad samen beter, mooier en leefbaarder. De komende jaren investeren we dan ook in het samen optrekken door  het actief en laagdrempelig delen van informatie en kennis, samen komen tot planvorming en uitvoering en het faciliteren van initiatieven. Met name de mensen en organisaties die nog niet meedenken en doen nodigen we daar actief toe uit.

Initiatief loont
Wij willen, als onderdeel van de burgerparticipatie en revitalisering, via een zogenaamd initiatievenfonds initiatieven in de samenleving stimuleren. Inwoners, actiegroepen, bedrijven, onderwijs- en maatschappelijke instellingen kunnen een beroep doen op het fonds. We denken vooral aan incidentele of kleinschalige vormen, maar ook aan initiatieven die het potentieel hebben om door te groeien tot meer duurzame vormen. Concreet gaat het hier om gebieds- of gemeentebrede initiatieven die gericht zijn op de versterking van vitaliteit van gebieden op de korte maar ook op de langere termijn. Daarbij denken we zowel aan sociale als fysieke initiatieven. Iedereen die daarin een partner wil zijn kan een bijdrage leveren.

Omgevingswet
In 2021 is het zover. Dan treedt de Omgevingswet in werking. Ter voorbereiding van deze omvangrijke wetswijziging hoort een landelijk digitaal stelsel Omgevingswet (DSO). Dit zorgt ervoor dat alle benodigde informatie voor iedereen beschikbaar, bestendig, bruikbaar en betrouwbaar is. Om aan te kunnen sluiten op het DSO moeten processen aangepast worden en datasets goed ingericht worden. Een omvangrijke, een incidentele maar over meerdere jaren lopende, klus waarvoor wij geld vrijmaken.  

Een veilige stad
Apeldoorn is een relatief veilige gemeente en dat willen we graag zo houden. We signaleren dat, net als elders in het land, de zwaardere, georganiseerde vormen van criminaliteit en verwevenheid van onder- en bovenwereld ook in Apeldoorn aanwezig zijn. Het gaat om vormen van criminaliteit die de samenleving ondermijnen en die vaak niet of moeilijk zichtbaar zijn. We willen die vaak onzichtbare criminaliteit, die ons gezag ondermijnt en het vertrouwen van de samenleving in de autoriteiten aantast, met kracht tegengaan. Daarvoor hebben wij budget opgenomen voor uitbreiding van de formatie. We pakken zo’n 10 tot 12 casussen per jaar extra op of we richten ons op een specifieke branche. Beproefde aanpakken elders uit het land voeren we in en kopiëren we. Maandelijks volgen we de ontwikkelingen via de politiecijfers

Doel in zicht!
De afgelopen periode zijn onder meer door uw Raad opmerkingen geplaatst bij de wijze waarop we in Apeldoorn onze beleidscyclus invullen. Opmerkingen over o.a. de kwaliteit van geformuleerde doelen, prestaties en indicatoren. Maar ook over de beperkte mate waarin de planning en control documenten inzicht geven in de realisatie van de doelen uit eerder vastgestelde beleidskaders. Er ontbreekt een duidelijke koppeling tussen de P&C-cyclus en de beleidscyclus. Daarnaast zijn de beleidskaders zeer verschillend van opzet en de mate dat ze concrete informatie geven over de doelen die worden nagestreefd en de wijze waarop we het beleid willen monitoren. We reserveren in deze MPB de middelen om in elk geval de komende drie jaar extra in te zetten op het versterken van de beleidscyclus.

Ons ‘gereedschap’

Onze medewerkers vormen ons belangrijkste kapitaal en alleen met goede mensen zijn we in staat om de ambitieuze doelen voor de stad en de dorpen en haar inwoners te realiseren. De maatschappij is zeer dynamisch en veranderingen komen sneller én met een grotere impact dan voorheen. Voortzettende individualisering, vervagende grenzen, hoger wordende klanteisen en ontwikkeling van technologieën stellen de organisatie blijvend voor nieuwe opgaven. We werken continu aan een excellente organisatie, waarin de opgaven van buiten centraal staan, die wendbaar is en die inspeelt op de voortdurend veranderende vraag. We doen dit met inspirerende collega's die van buiten naar binnen denken en handelen en waarbij integraliteit en met passie werken voor de Apeldoornse samenleving voorop staan. In 2019 willen wij € 1 miljoen toevoegen aan de bedrijfsvoeringsreserve om incidentele knelpunten te kunnen oppakken en waar nodig adequaat op ontwikkelingen in te kunnen spelen. In 2019 werken wij een voorstel uit voor de verdere ontwikkeling van de organisatie tot een excellente organisatie. Structurele voeding van de bedrijfsvoeringsreserve maakt hier onderdeel vanuit.

Het politieke discours
Het politieke debat over onze stad en de dorpen wordt op vele plaatsen gevoerd maar uiteindelijk vindt het zijn beslag in de raadzaal en tijdens politieke markten. Om u, maar natuurlijk ook burgers en andere geïnteresseerden te informeren en te betrekken zijn een goed functionerend raadsinformatiesysteem en audiovisuele ondersteuning, waaronder livestreaming, noodzakelijk. Het huidige systeem kan sterk verbeterd worden. Wij voorzien in deze MPB in de middelen die nodig zijn voor deze investering.

Tot slot
Wij hebben dit hoofdstuk van de MPB Nu en later, continuïteit en vernieuwing genoemd. We bouwen voort op ingezette bewegingen, we versnellen en vernieuwen. Het moge duidelijk zijn: we hebben er zin in! Wij kijken uit naar de discussie met uw raad over al onze plannen en weten dat we op u mogen rekenen om de komende bestuursperiode met uw en onze denk- en daadkracht te investeren in het Apeldoorn van nu en in het Apeldoorn van later, het Apeldoorn van huidige en van toekomstige generaties.