Samenvattende duiding

De groei naar ruim 161.000 inwoners (een hogere groei dan de bevolkingsprognoses hadden voorspeld) laat zien, dat Apeldoorn voor veel mensen nog steeds een aantrekkelijke gemeente is om te wonen.

Het historisch hoge vestigingssaldo was, net als voorgaande jaren, voornamelijk op het conto te schrijven van mensen met kinderen. Dat bevestigt Apeldoorn als comfortabele gezinsstad. Maar voor het eerst in vele jaren was bij de 18-24 jarigen in 2017 ook een positief vestigingssaldo te zien. Deze leeftijdsgroep stond jaren bekend als ‘het demografisch lek’ van Apeldoorn (!). Daarnaast wonen er steeds meer mensen met een migratie-achtergrond in Apeldoorn.

De afgelopen periode zijn de prijzen van koopwoningen ook in Apeldoorn sterk gestegen, zoals cijfers van het CBS laten zien. In 2017 zelfs met 10,7% (de gemiddelde stijging in Nederland lag op 8%). De grotere prijsstijging op de Apeldoornse woningmarkt duidt op een snel groeiende schaarste. Dit doet denken aan wat er een kleine 15 jaar geleden op de Apeldoornse woningmarkt gebeurde. Het was een periode waarin de Apeldoornse woningprijzen zo snel stegen, dat jonge mensen (met kinderen) geen betaalbare woning konden vinden en velen Apeldoorn verlieten of links lieten liggen. De woning schaarste van toen was een belangrijke oorzaak van de zogenaamde ‘Jonge Vlucht’. Voldoende betaalbare woningen voor met name jonge mensen (met kinderen) zijn een voorwaarde om de vraag naar wonen als comfortabele gezinsstad te accommoderen.

Door het hogere vestigingssaldo van kinderen is de ontgroening, de afname van het aantal kinderen, in Apeldoorn de laatste jaren iets vertraagd. De actuele bevolkingsprognoses hebben dat niet voorzien en onderschatten daarom het aantal kinderen in Apeldoorn, nu en de komende jaren. Om de kwaliteiten als comfortabele gezinsstad waar te maken is het daarom wel zaak voldoende voorzieningen voor kinderen te houden als onderwijs, speelgelegenheden, kinderopvang, etc.

De vergrijzing zet in Apeldoorn ondertussen door. Op 1 januari jl. waren er bijna 33.000 Apeldoorners 65 jaar of ouder, 20,4% van de bevolking. Dat is ruim hoger dan het Nederlands gemiddelde van 18,5%. Het aantal 65-plussers in Apeldoorn zal naar verwachting nog groeien naar zo’n 47.400 in 2040.

De enorme groei van het aantal ouderen zal zorgen voor een grotere druk op voorzieningen waar ouderen gebruik van maken. Het gaat dan niet alleen om de zorg, maar ook die op het gebied van b.v. recreatie, vrije tijd en cultuur. Daarnaast is het autobezit onder ouderen van nu en in de toekomst hoger dan in het verleden en zijn ouderen onevenredig vaker betrokken bij ongevallen in het verkeer. Een ander aandachtspunt is de toenemende eenzaamheid onder ouderen.

Verder is het eigenwoningbezit onder ouderen nu en in de toekomst veel hoger dan in het verleden. De verhuisgeneigdheid onder ouderen is laag, ook wanneer zij minder mobiel en vitaal worden en de behoefte aan zorg toeneemt. Daardoor verschuift de verantwoordelijkheid voor de aanpassingsopgave van de woningcorporaties naar de oudere huiseigenaren zelf (bron: Planbureau voor de Leefomgeving). Tenslotte is van belang te beseffen, dat het komend decennium veel mensen komen te overlijden die in de jaren na WOII zijn geboren. Daardoor zullen zij een navenant aantal woningen achter laten. Dit zal consequenties hebben voor de Apeldoornse woningmarkt in die periode.

Apeldoorn groeide verder naar ruim 161.000 inwoners en groeide sneller dan prognoses voorspelden

In 2017 groeide Apeldoorn verder naar 161.139 inwoners. In onderstaande tabel is te zien, dat dit met name kwam door het historisch hoge vestigingssaldo van 1.128. (Het vestigingsoverschot was net niet zo hoog als in het recordjaar 1981: 1.145.) Samen met een licht negatieve natuurlijke aanwas kwam de netto bevolkingsgroei in 2017 op 1.086.

Opmerkelijk is daarnaast, dat de Apeldoornse bevolkingsgroei sneller verliep dan de prognoses voorspelden. Apeldoorn groeide zelfs sneller dan de hoge variant van het CBS voorspelde. Het verschil met deze prognose was bijna 450 inwoners.

De bevolkingsgroei werd mede mogelijk gemaakt door een toename van de woningvoorraad. Begin 2013 stonden er volgens het CBS 68.319 woningen in Apeldoorn. 5 jaar later bedroeg dat 71.526. Dat is een netto groei van gemiddeld bijna 650 per jaar.

Vergeleken met Nederland als geheel kende Apeldoorn dezelfde relatieve groei over de periode 2013 tot 2018: 2,5%. Vergeleken met de andere grote gemeenten rondom Apeldoorn groeide Apeldoorn in deze periode alleen sneller dan Deventer: +1,0%. De andere grote gemeenten lieten alle een hogere groei zien: Arnhem +5,0%, Ede +4,4%, Nijmegen +5,7% en Zwolle +2,9%.

Historisch: positief vestigingssaldo 18-24 jarigen, is het ‘demografisch lek’ gedicht?

In 2017 was het vestigingssaldo van de 18-24 positief: +142. Dat is historisch, omdat deze leeftijdsgroep jaren bekend stond als het ‘demografisch lek’ van Apeldoorn. De oorzaak hiervan was een lichte daling van het aantal vertrekkers in deze leeftijdsgroep en een behoorlijke stijging van het aantal vestigers. 47% van deze vestigers kwam uit Oost Nederland. Ten opzichte van West Nederland kende deze leeftijdsgroep nog wel een negatief vestigingssaldo in 2017: -158. Gezien de regio’s van bestemming (b.v. Groningen, Enschede, Amsterdam, Utrecht, Nijmegen) speelden studiemotieven bij het vertrek van mensen binnen deze leeftijdsgroep waarschijnlijk een grote rol.

Van de 18-24 jarigen, die zich in 2017 in Apeldoorn vestigden en op 1 januari 2018 nog steeds in Apeldoorn woonden, had 66,2% een Nederlandse achtergrond, 16,0% een westerse migratieachtergrond en 17,6% een niet-westerse migratieachtergrond. De belang-rijkste landen van herkomst waren Nederland (879 personen), Polen (40 personen), Syrië (34 personen), Turkije (30 personen), Vietnam (28 personen) en Slowakije (22 personen).

De ontwikkeling naar een positief vestigingssaldo van de 18-24 jarigen is natuurlijk heel mooi. Maar of het ‘demografisch lek’ echt is gedicht, moet de komende jaren blijken.

Apeldoorn is nog altijd aantrekkelijk als vestigingsplaats voor mensen met kinderen

Evenals in voorgaande jaren was het vestigingssaldo onder 25-39 jarigen (+361) en 0-17 jarigen (+414) het hoogst vergeleken met de andere leeftijdsgroepen. En net als de afgelopen jaren was het vestigingssaldo uit Oost Nederland het grootst.

Evenals vorig jaar was het vestigingssaldo van 0-11 jarigen vanuit West Nederland ruim het dubbele van dat vanuit Oost Nederland van deze leeftijdsgroep: +118 vs. +53. Op basis van deze cijfers mag worden geconcludeerd, dat Apeldoorn nog altijd aantrekkingskracht uitoefent op mensen met kinderen. In onderstaande figuur is de positieve ontwikkeling van de afgelopen jaren goed te zien.

In de onderstaande grafiek worden voor vijfjaarsperioden de vestigingssaldi van verschil-lende leeftijdsgroepen weergegeven. Het is goed te zien dat het vestigingssaldo van de 25-39 jarigen en jongste leeftijdsgroepen over de jaren flink is gegroeid. En ook heel duidelijk is de enorme afname van het negatieve vestigingssaldo van de 18-24 jarigen.

De culturele diversiteit neemt toe in Apeldoorn

Er wonen steeds meer mensen met een migratieachtergrond in Apeldoorn. Dat wil zeggen, mensen van wie minstens één van de ouders in het buitenland is geboren (definitie CBS).

In onderstaande tabel is te zien dat het aandeel Apeldoorners met een westerse migratie-achtergrond licht is gestegen van 8,0% in 2013 naar 8,3% in 2018. Het aandeel Apeldoorners met een niet-westerse migratieachtergrond steeg in dezelfde periode van 7,7% naar 8,8%

bron: BRP

Hieronder zijn de grootste herkomstgroepen van Apeldoorners met een migratieachtergrond weergegeven. De groep Apeldoorners met een Turkse achtergrond is nog altijd het grootst, gevolgd door die van Nederlands Indië en Duitsland.

De meeste van deze herkomstgroepen zijn tussen 2013 en 2018 gestegen in aantal, behalve de top 3. De groep Apeldoorners met een Syrische achtergrond is het meest gegroeid, van 59 in 2013 naar 835 in 2018.

bron: BRP

De ontgroening zette door, maar vertraagde de laatste jaren iets

Ten opzichte van 2012 waren er in 2018 ruim 1.300 0-12 jarigen minder in Apeldoorn. De afgelopen jaren is de daling van het aantal kinderen (ontgroening) in Apeldoorn echter iets vertraagd. In 2018 was het aantal 0-12 jarigen in Apeldoorn slechts 100 minder dan in 2017. De reden hiervan is het positieve vestigingssaldo de afgelopen jaren van deze leeftijdsgroep.

In onderstaande figuur is te zien dat met name het aandeel 4-12 jarigen is afgenomen. Het aandeel 0-3 jarigen bleef nagenoeg gelijk en het aandeel 13-17 jarigen is zelfs iets gestegen.

Zoals eerder geschreven groeide Apeldoorn sneller dan de prognoses voorspelden. En zien we een flink positief vestigingssaldo van kinderen tot 17 jaar (zie figuur 1). Het is daarom niet ondenkbaar, dat het aantal kinderen in Apeldoorn op zijn minst de komende jaren stabiel zal blijven en misschien zelfs licht gaat groeien.

In Apeldoorn wonen weer meer 20-ers

In figuur 3 hierboven is te zien, dat zowel het aandeel 18-24 jarigen als 25-39 jarigen de afgelopen jaren iets is toegenomen. Ook dit komt mede door het positieve vestigingssaldo de afgelopen jaren.

Vergeleken met 10 jaar geleden woonden er op 1 januari 2018 in Apeldoorn zelfs zo’n 1.850 20-ers meer. Dat betekent dat de afgelopen jaren de ‘Jonge Vlucht’, zoals deze toen bekend stond omgebogen is naar ‘Jonge Vestiging’. De ‘Jonge Vlucht’ is overigens nog wel terug te zien in de leeftijdsopbouw van Apeldoorn. Er wonen nu ca. 3.100 30-ers minder dan 10 jaar geleden.

Net als bij de kinderen zagen we de afgelopen jaren bij de twintigers een toenemend vestigingssaldo. Ook bij deze groep is het niet ondenkbaar dat het aantal op zijn minst stabiel zal blijven.

De vergrijzing ging door: bijna 33.000 65 plussers op 1 januari 2018, 20,4% van de bevolking

Daarnaast wonen in Apeldoorn relatief veel ouderen. Tussen 2014 en 2018 is het absolute aantal 65 plussers in Apeldoorn gestegen met ruim 3.000 personen naar in totaal 32.927. Relatief gezien is het aandeel 65+ gestegen van 19,0% op 1 januari 2014 naar 20,4% op 1 januari 2018. Daarmee is Apeldoorn één van de meest vergrijsde grote gemeenten van Nederland. Het aandeel 65+ ligt ook ruim boven dat van heel Nederland, dat 18,5% bedroeg op 1 januari 2017.

Zoals figuur 2 laat zien is het vestigingssaldo van senioren heel beperkt. Daarnaast verschillen de beschikbare prognoses nauwelijks van elkaar als het gaat om de toekomstige ontwikkeling van het aantal ouderen. Daarom zijn de uitkomsten van de prognoses voor deze groep wel plausibel.

Het aantal 65-plussers in Apeldoorn zal volgens de beschikbare bevolkingsprognoses naar verwachting nog groeien naar zo’n 47.400 in 2040 (zie figuur hieronder). Dat is een toename van ca. 44% ten opzichte van 2018.

Maar er zijn verschillen in groeitempo tussen de oudere leeftijdsgroepen. Het verwachte aantal 65 t/m 74 jarigen voor 2040 is zo’n 21.000, bijna 11% meer dan nu. Dat van de 75 t/m 84 jarigen is ca. 18.000, een toename van ongeveer 80% t.o.v. 2018. En de verwachting is, dat het aantal 85-plussers in Apeldoorn groeit naar ruim 8.000 in 2040, zo’n 113% meer dan in 2018.